مقدمه: پشه خاكي هاي جنس فلبوتووس، در دنياي قديم به عنوان ناقلين بيماري تك ياخته اي ليشانيوز احشائي و پوستي شناخته مي شوند و كنترل آنها نقش مهمي در كنترل اين بيماريها خواهد داشت. استفاده از داروهاي گياهي به عنوان دور كننده حشرات، از يك طرف اثرات سوء كمتري بر روي مصرف كننده داشته و از طرف ديگر در مقايسه با داروهاي شيميايي دربين مردم مقبوليت بيشتري براي استفاده دارد. با توجه به اينكه افراد در معرض خطر بيماري اكثرا كودكان و مادران باردار مي باشد و اين افراد مجاز به استفاده از داروهاي شيميائي به طور وسيع نمي باشند استفاده از داروهاي گياهي اهميت بيشتري مي يابد. در اين مطالعه اثر دور كنندگي گياهان اقطي عرعر ميخك اسپند نعناء و شب بو بر خونخواري پشه خاكي ها به عنوان ناقل ليشمانيوز احشائي و پوستي و پشه هاي آنوفل به عنوان ناقلين مالاريا مورد مطالعه قرار گرفته است.

بيماري ليشمانيوز از مشكلات بهداشتي بيش از 88 كشور جهان مي باشد و بروز ساليانه آن به 500 هزار مورد در سال مي رسد و تخمين زده مي شود كه حدود 200 ميليون نفر از مردم دنيا در معرض ابتلاي به اين بيماري قرار دارند (Ashford et al.1992. WHO.1991) منطقه خاورميانه و كشور ما يكي از مناطق اندميك اين بيماري مي باشد. در ايران ليشمانيوز احشايي ناشي ليشمانيا اينفانتوم كه بيشتر كودكان را مبتلا مي كند شيوع داشته و در بسياري از مناطق كشور بصورت اندميك درآمده است (Edrissian 1990) علايم اين بيماري شامل تب مزمن، كم شدن وزن هپاتواسپلئومگالي و آنمي مي باشد كه در صورت عدم تشخيص سريع و درمان در 100% موارد كشنده مي باشد (WHO.1996) قلاده آغشته به سم دلتامترين ميزان گزش پشه خاكيها از سگ را كاهش مي دهد و در از بين بردن پشه خاكيهائي كه اقدام به خونخواري مي كنند موثر است. از آنجائي كه سگهاي خانگي مخازن اصلي ليشمانيوز احشايي زئونوتيك (ZVL) هستند. تاثير استفاده از قلاده هاي آغشته به سم براي كاهش ميزان عفونت به ليشمانيوز انفانتوم در سگها و كودكان مورد آزمايش قرار گرفت. قلاده هاي داراي ماده دلتامترين در ميان صاحبان سگها از مقبوليت بالائي برخوردار بوده و واقعا خطر عفونت L.lnfantun را در سگها و انتقال آن به كودكان را كاهش مي دهد. ميزان افتادن قلاده ها از گردن سگها متوسط 5% و تغييرات جمعيتي سگها 13% در سال است كه منطقا اين ميزان پايين نبوده و مشكل تداركاتي مهمي براي كاركنان بهداشتي در جهت حفظ پوشش بالاي قلاده هاي سگ در فصل انتقال در ايران فراهم نمي كند (فصل انتقال حدود 3 تا 4 ماه است). با اين همه به نظر مي رسد كه كاهش انتقال به كودكان از طريق قلادهها كمتر از اثر حفاظتي آن براي سگهاست و حتي بعد از سپري شدن 2 سال ازبسته شدن قلاده ها انتقال به طور كامل محدود نشده است. اين امر ناشي از آن است كه انتقال از طريق مخازن ديگر كه به روستا رفت و آمد مي كنند مثل شغال و روباه ادامه مي يابد اين فرضيه هم اكنون در حال بررسي است. نقش مخازن ديگر قبل از اتخاذ روشهايي كه قلاده هاي آغشته به حشره كش براي كنترل بيماري در ايران و ساير نقاط جهان مورد استفاده قرار گيرد بايد بررسي شود تا بتوان در مورد ارزش اين مداخلات قضاوت كرد. نتيجه: استفاده از قلاده اغشته به سم دلتامترين نه تنها سگهاي اهلي را از عفونت به ليشمانيا انفانتوم محافظت مي كند بلكه ريسك عفونت به اين انگل در كودكان را هم كاهش مي دهد اين قلاده ها مي تواند رل مهمي در كنترل ليشمانيوز احشائي داشته و جايگزين برنامه هاي سگ كشي بحث انگيز در برخي از كشورها گردد. تاثير اين قلاده ها بستگي به اهميت گوشتخواران وحشي در مقابل سگهاي خانگي به عنوان مخازن ليشمانيا انفانتوم دارد.

ليشانيوز احشايي از مشكلات بهداشتي بيش از 88 كشور جهان مي باشد و بروز ساليانه آن به 500 هزار مورد در سال مي رسد و تخمين زده مي شود كه حدود 200 ميليون نفر از مردم دنيا در معرض ابتلاي به اين بيماري قرار دارند (Ashford et al. 1992 WHO.1991) منطقه خاورميانه و كشور ما يكي از مناطق اندميك اين بيماري مي باشد. در ايران ليشمانيوز احشايي ناشي ليشمانيا اينفانتوم كه بيشتر كودكان را مبتلا مي كند شيوع داشته و در بسياري از مناطق كشور بصورت اندميك درآمده است (Edrissian 1990) علايم اين بيماري شامل تب مزمن ، كم شدن وزن هپاتواسپلتومگالي و آنمي مي باشد كه در صورت عدم تشخيص سريع و درمان در 100% موارد كشنده مي باشد (WHO.1996). در حال حاضر بيشتر تستهاي تشخيصي واضح و حساس و معتبر براي ليشمانيازيس ELISA و DAT و IFAT هستند ولي اغلب اين تستها هنوز پرهزينه و زمان بر هستند. تست آگلوتيناسيون لاتكس يا LAT ناميده مي شود با حساسيت (93% - 88%) و وضوح (100% - 96%) كه در اينجا ما به ساخت آن اقدام كرده ايم آزمايشي مناسب ساده و بسيار سريع (در چند دقيقه) بوده و تفسير آن نيز آسان است به طوري كه داراي پتانسيل بالائي براي تشخيص بيماري داشته و ابزار موثري در اين زمينه به حساب مي آيد. تهيه و توليد آنتي ژنهاي مورد نياز و نهايتا استاندارد سازي اين روش و توليد كيت تشخيصي مي تواند گامي مهم در شناسايي سريع و درمان به موقع مبتلايان و همچنين به دست آوردن اطلاعات سريع اپيدميولوژيكي در مناطق دور افتاده آندميك با هزينه كم و سرعت بالا باشد. نتايج بدست امده نشان مي دهد كه كيت تشخيص ليشمانيا به روش آگلوتيناسيون لاتكس (LAT) از حساسيت و ويژگي بسيار خوبي برخوردار بوده و در مقايسه با مقدار حساسيت و ويژگي IFA و DAT و ELISA و قابل قبول بودن حساسيت و ويژگي LAT و نظر به سادگي و پايداري انجام تست LAT و عدم نياز به پرسنل متخصص در انجام كار و سهولت كار بخصوص در مناطق بومي و روستايي اهميت اين روش را به عنوان يك تست غربالگري مطرح مي كند.