دي متيل سولفوكسايد دوتره با فرمول مولكولي C2D6SO به خاطر خاصيت قطبيت بالا به عنوان يك حلال عالي براي انواع تركيبات آلي و معدني به حساب مي آيد همچنين اين تركيب به خاطر سميت پايين و عدم آلايندگي زيست محيطي به عنوان يك حلال مطمئن در فرايندهاي سنتزي و عمومي كاربرد دارد. قابل ذكر است كه اين حلال ماده بسيار مهمي در علم پزشكي و داروسازي مي باشد به بيان ديگر از اين ماده جهت توليد داروها به اشكال متفاوت براي درمان بيماريهاي صعب العلاج توام با درد استفاده مي شود. اين ماده زمينه هاي تحقيقاتي بسياري در زمينه پزشكي و داروسازي ايجاد كرده است. از طرف ديگر دستگاهها NMR در دانشگاهها و مراكز تحقيقاتي زمينه ديگري از كاربرد اين حلال دو تره جهت شناسايي مواد سنتزي آناليز و كاليبراسيون مي باشد. لذا با توجه به ضرورت هاي ذكر شده اين حلال دو تره با استفاده از آب سنگين به عنوان منبع دوتريم به روش تبادلي در حضور كاتاليزور طي چند مرحله سنتز و توليد شده است. و به منظور بالا بردن درجه خلوص آن از متدهاي كروماتوگرافي ، استخراج و جاذبهاي شيميايي استفاده شده و نمونه هايي با غلظت 99.2% بدست آمده است.

استونيتريل دوتره با فرمول مولكولي CD3CN به عنوان يكي از حلالهاي پرمصرف براي دستگاه NMR به حساب مي آيد كه از اين دستگاه براي شناسايي تركيبات جديد سنتزي در دانشگاه ها و مراكز علمي استفاده مي شود و به دليل تحريم و عدم دسترسي به منبع دوتريم از سوي مراكز تحقيقاتي عملا امكان توليد آن تاكنون ناممكن بوده و شركت مصباح انرژي كه متولي توليد آب سنگين مي باشد طي پروژه اي يك ساله از طريق روش تبادلي در حضور كاتاليزور مخصوص آن را تهيه كرد. بعد از سنتز استونيتريل دوتره طيف نمونه ها با دستگاه هاي FTIR و NMR گرفته شده و با طيف استونيتريل معمولي و استاندارد استونيتريل دوتره مقايسه و تحت شناسايي كيفي و كمي قرار مي گيرد. از آنجائيكه حلالهاي NMR بايد از خلوص بسيار بالايي (بالاي 95%) برخوردار باشند لذا چندين مرحله خالص سازي و حذف آب مورد نياز است اين امر توسط متدهاي كروماتوگرافي ، استخراج و جاذبهاي شيميايي انجام مي شود و با استفاده از منحني هاي كاليبراسيون مربوطه مورد آناليز قرار مي يگرد. مطابق منحني هاي كاليبراسيون FTIR و NMR و نيز آناليز GC درصد استونيتريل دوتره سنتزي برابر با 99.6% بدست آمد.

پركاربردترين تكنيك آناليزي براي شناسايي ساختار تركيبات جديد، تكنيك رزونانس مغناطيسي هسته يا NMR است. به كارگيري اين تكنيك منوط به استفاده از حلال هاي دوتره براي معرفي تركيبات مورد آناليز به دستگاه است. حال آنكه به دلايل اعمال شرايط تحريم كشورهاي توليدكننده اين حلال ها عليه ايران، تأمين اين حلال ها براي جامعه علمي - تحقيقاتي و صنعتي كشور با مشكل روبرو است. در اين راستا شركت مصباح انرژي موفق قه سنتز متانول دوتره (CH3OD) را - به عنوان يكي از حلال هاي دوتره مورد استفاده در دستگاه NMR - شده است. مهم ترين جنبه ارزشمندي اين طرح، به كاربرد گسترده متننول به عنوان پيش ماده در سنتز تركيبات آلي مختلف بر مي گردد، لذا با سنتز اين ماده امكان دستيابي به ساير تركيبات دوتره از قبيل اتانول، تتراهيدروفوران، فرمالدئيد، دي اكسان و غيره نيز فراهم خواهد شد. بعد از سنتز متانول دوتره طيف نمونه ها با دستگاه هاي FTIR و NMR گرفته شده و با طيف متانول معمولي و استاندارد متانول دوتره مقايسه و تحت شناسايي كيفي و كمي قرار مي گيرد و خلوص شيمايي و ايزوتروپي حلال سنتز شده با استفاده از منحني هاي كاليبراسيون مربوطه برابر با 99.5% به دست آمد.

تركيبات دو تره بعنوان محصولات استراتژيك جهت راه اندازي دستگاه هاي آناليزي انجام پژوهشهاي علمي، در زمينه هاي مختلف پزشكي، شيمي ، داروسازي و غيره در مراكز علمي كاربردي و صنعتي مطرح مي باشند از ميان اين تركيبات كلروفرم دوتره (CDCl3) بدليل كاربرد وسيع آن به عنوان حلال در سنجش هاي NMR از اهميت خاصي برخوردار بوده و توليد اين تركيب در داخل كشور از خروج ساليانه صدها هزار دلار ارز جلوگيري مي نمايد. با در نظر گرفتن اين نكته كه تهيه اين محصولات از خارج از كشور در شرايط كنوني كشور به جهت تحريم هاي موجود به دشواري صورت مي پذيرد، تلاش جهت توليد اين محصولات ضروري اجتناب ناپذير بنظر مي رسيد. در روش جديد از آب سنگين توليد داخل كشور بعنوان پيش ماده استفاده مي گردد و با استفاده از اين روش سنتزي ابداع شده از اتلاف آب سنگين ضمن واكنش جلوگيري شده و هزينه توليد محصول بطور چشمگيري كاهش مي يابد. امروزه با حصول توانمندي توليد كلروفرم دو تره با خلوص بالاي 99/6% ( به تاييد روشهاي سنجش معتبر دستگاهي) بسياري از تحقيقات پيشرفته علمي كشور با سهولت و اطمينان بيشتري انجام مي پذيرد و از طرفي با توجه به قيمت محصول، در زيمه صادرات آن نيز مي توان فعاليت هايي را در اين خصوص آغاز نمود.

تركيبات دوتره بعنوان محصولات استراتژيك جهت راه اندازي دستگاه هاي آناليزي انجام پژوهشهاي علمي در زمينه هاي مختلف پزشكي ، شيمي، داروسازي و غيره در مراكز علمي كاربردي و صنعتي مطرح مي باشد از ميان اين تركيبات استن دو تره (C3H6O) بدليل كاربرد وسيع آن از اهميت خاصي برخوردار بوده و توليد اين تركب در داخل كشور از خروج ساليانه صدها هزار دلار ارز جلوگيري مي نمايد و با در نظر گرفتن اين نكته كه تهيه اين محصولات از خارج از كشور در شرايط كنوني كشور به جهت تحريم هاي موجود به دشواري صورت مي پذيرد، تلاش جهت توليد اين محصولات ضرورتي اجتناب ناپذير مي نمود. در روش جديد از آب سنگين توليد داخل كشور بعنوان پيش ماده استفاده مي گردد و با استفاده از اين روش سنتزي ابداع شده از اتلاف آب سنگين ضمن واكنش جلوگيري شده و هزينه توليد محصول بطور چشمگيري كاهش مي يابد. امروزه با حصول توانمندي توليد استن دوتره با خلوص بالاي 99/5% (به تاييد روشهاي سنجش معتبر دستگاهي) بسياري از تحقيقات پيشرفته علمي كشور با سهلوت و اطمينان بيشتري انجام مي پذيرد و با توجه به قيمت محصول در زمينه صادرات آن نيز مي توان فعاليت هايي را در اين خصوص آغاز نمود.

احتراما به استحضار مي رساند شركت مصباح انرژي وابسته به سازمان انرژي اتمي ايران پس از نيل به اهداف بلند خود در راستاي توليد محصول استراتژيك آب سنگين با خلوص 99/8 درصد و بومي سازي كامل تكنولوژي طراحي اجرا و توليد آن كه منحصر به چند كشور محدود جهان مي باشد بار ديگر به منظور مرتفع ساختن بخش ديگري از نيازهاي كشور و با تكيه بر توانمنديهاي علمي و عملي جوانان اين مرز و بوم امكان توليد آب تهي شده از دوتريوم به روشهاي مختلف را از نظر محاسباتي و و عملياتي مورد ارزيابي قرار داد كه پس از بررسي ها و تحقيقات گسترده حاصل آن دستيابي به تكنولوژي توليد آب تهي شده از دوتريوم با غناي 30ppm(D/H) و 105PPM به روش تقطير در خلاء و با استفاده از امكانات موجود در مجتمع توليد آب سنگين اراك بود. با توجه به كاربردهاي گسترده آب تهي شده از دوتريوم و در زمينه هاي پزشكي دارويي و بهداشتي و امكان توليد آن در مجتمع آب سنگين اراك مي توان با اتكاء به نتايج مطالعات بررسي ها و آزمايشات محققان در زمينه بهينه سازي شرايط و امكانات در راستاي توليد اب تهي شده از دوتريوم ازاين استعداد بالقوه براي رفع نيازهاي داخلي بهره گرفت. لذا با عنايت به اينكه اين تحقيقات با استفاده از امكانات و به هزينه شركت مصباح انرژي براي اولين بار در كشور انجام گرفته است اين شركت در نظر دارد نتايج و پروسه حاصله از اين پژوهش را به عنوان يك نوآوري و اختراع در سازمان محترم ثبت اختراعات به نفع شركت مصباح انرژي و سازمان انرژي اتمي به ثبت برساند. بدين منظور آقاي مهندس فرشيد فريدوني به عنوان نماينده شركت جهت پيگيري امور لازم در آن سازمان به حضورتان معرفي مي گردد خواهشمند است دستور فرماييد همكاريهاي لازم با ايشان بعمل آيد قبلا از بذل توجه و مساعدت آن اداره محترم سپاسگزاري مي گردد.