يكي از گياهان دارويي كشورمان سنبل‏ الطيب است كه از ديرباز براي درمان بيماري‏ها مورداستفاده بوده است. خانواده والريانسه خانواده اي از گياهان دارويي است كه شامل 10 جنس ‏و حدود ‏300 گونه است. جنس والريانا شامل 200 گونه است. والرين اسم عمومي براي بيش از 250 گونه گياهي در سراسر جهان از اين جنس است. ساقه اين گياه توخالي، استوانه اي شكل و داراي شيارهاي طولي است. برگ ها در اين گياه داراي آرايش متقابل و متشكل از برگچه هاي بيضوي نوك تيز است، برگ هاي پاييني دمبرگ بلند داشته و هرچه به‌طرف بالاي گياه مي رود از طول دمبرگ كاسته مي شود. گل به رنگ سفيد يا صورتي با بويي بسيار مطبوع است. ميوه آن فندقه است، بذرها تخم مرغي شكل به رنگ قهوه اي روشن ريز به طول 2 تا 5 ميلي متر و عرض 3/1 تا 5/1 ميلي متر بوده و در قسمت فوقاني 10 تا 15 شعاع پرمانند ظريف و كوچك به نام پاپوس دارند. وجود پاپوس سبب سبك شدن بذور و پراكنده شدن به اطراف مي شود. متوسط وزن هر دانه بذر 5-6 گرم است. ريشه داراي ريزومي كوتاه و استوانه اي شكل است. از ريزوم انشعاب هاي متعدد گوشتي و استوانه اي شكل به طول 10 تا 15 سانتي متر و به قطر 2 تا 5 ميلي متر خارج مي شود. قسمت خارجي ريشه قهوه اي و قسمت داخلي آن سفيد است. ريشه و ريزوم داراي بوي خاصي هستند كه سبب جلب گربه مي شود. به همين دليل به آن علف گربه نيز مي گويند. نام سنبل الطيب از اصطلاح لاتين والره به معني سلامتي و سالم بودن مشتق شده كه نشان دهنده خواص شفابخشي گياه سنبل الطيب است. نحوه كشت سنتي اين گياه از طريق بذر است. بذور اين گياه داراي قوه ناميه بسيار اندك و سرعت جوانه زني بسيار پايين بوده و پس از ذخيره و نگهداري، با گذشت حدود يك سال قوه ناميه خود را به ميزان زيادي از دست خواهند داد. از سوي ديگر تكثير اين گياه از طريق تقسيم ريشه به علت شيوع بسياري از بيماري ها و پوسيدگي قارچي به‌سختي امكان پذير است. در سيستم تهيه نشاء، به دليل نياز به نور جهت جوانه زني بذور، بايد كشت سطحي صورت پذيرد كه در اين صورت با توجه به سبكي و اندازه كوچك، بذور در معرض آبشويي قرار مي گيرند. استفاده از فناوري هاي نوين به خصوص تكنيك كشت بافت در توليدات گياهي قادر خواهد بود به‌عنوان نوعي روش جايگزين، روند توليد انبوه و كنترل‌شده اين محصولات طبيعي را ارتقاء بخشد؛ بنابراين منطقي به نظر مي رسد كه ايران نيز در اين بازار رو به رشد و غير وابسته به صادرات نفتي، از همه پتانسيل‏هاي موجود به‌خصوص ورود اين گياه دارويي ارزشمند به چرخه توليد انبوه از طريق تكنيك كشت بافت به‌عنوان زيرشاخه‌اي از فناوري نوين استفاده نمايد. در كشت تك گره، جوانه با بخشي از ساقه به‌منظور تشكيل و توسعه ساقه جدا مي‏شود. اين روش طبيعي‏ترين روش تكثير رويشي گياهان در شرايط آزمايشگاهي است. تكثير رويشي به روش معمولي مشكل است اما روش كشت تك گره براي سرعت بخشيدن به تكثير در مقياس زياد در زمان اندك و كمك به حفظ و بقاي گياه ارجحيت دارد. اين كار منجر به نجات اين گياه از خطر نابودي ، توليد انبوه آن گرديده و در نهايت مي تواند گامي موثر در جهت كاهش هزينه هاي اوليه، ترغيب توليد كنندگان درخصوص سرمايه گذاري در اين زمينه استفاده از نيروهاي فني و تخصصي داخل كشورو نهايتا ايجاد اشتغال باشد. در اين تحقيق با استفاده از تكنيك كشت بافت گياهي شيوه اي مناسب و مطلوب در جهت توليد انبوه هرچه بهتر اين گياه داروئي ارزشمند ارائه نمايد. نتايج نشان داد بهترين تيمار براي ريزازديادي گياه دارويي سنبل‏الطيب محيط كشت پايه MS حاوي هورمون هاي سايتوكنين BAP و KIN به همراه IBA مي باشد. ريزنمونه هاي رشد كرده در محيط كشت MS حاوي هورمون IBAمرحله ريشه زائي را نشان دادند كه در محيط تمام گياهچه ها 100 درصد ريشه زائي را نشان دادند. 95 تا 100 درصد از گياهچه ها ي منتقل شده به گلخانه زنده مانده و رشد نمودند.

فرایند ریز ازدیادی گیاه دارویی آنغوزه با استفاده از تکنیک جنین‌زایی رویشی غیرمستقیم

گياه اركيده از خانواده اركيداسه يا ثعلبيان مي باشد. اركيده ها با داشتن 25-35 هزار گونه در قالب 850 جنس، 7 تا 11 درصد از گياهان شامل و بزرگترين خانواده گياهان گل دار را تشكيل مي دهند. تكثير اركيده به دو روش جنسي و غير جنسي (بذر و رويشي) صورت ميگيرد. تكثير اين گل در ايران و جهان بيشتر از طريق رويشي به وسيله روش‌هاي مختلف مانند قلمه زدن، تقسيم بوته و كشت درون شيشه اي ريزنمونه و بافت گياهان موجود انجام شده است كه باعث اتلاف وقت و انرژي مي گردد و همچنين علاوه بر هزينه بر بودن در روش هاي غير از كشت بافت زمان بر خواهد بود. گل اركيده مقادير زيادي بذر توليد مي‌كند. يك غلاف بذري يا كپسول اركيده مي‌تواند حاوي 1300 تا 4 ميليون بذر باشد. اين بذرها برخلاف بذور ديگر گياهان فاقد آندوسپرم بوده از اين رو به نام بذر لخت نيز ناميده مي‌شوند كه فوق العاده كوچك بوده و شباهت زيادي به هاگ دارند. اين بذور با چشم غير مسلح قابل رويت نمي‌باشند. در طبيعت فقط در شرايط همزيستي با قارچ‌هاي ميكوريزا قادر به جوانه زني آنهم به ميزان كمتر از 1 درصد مي‌باشند و به طور كلي نسبت به بذور گياهان ديگر به سختي جوانه مي‌زند. با توجه به ارزش اقتصادي و تجاري بسيار زياد اين گل در جهان از نظر زينتي و همچنين وجود برخي از خواص دارويي در اين گياه، بررسي مشكلات جوانه زني بذور اركيده به منظور توليد، معرفي، حفظ و تكثير رقم‌هاي مناسب تجاري و بازار پسند و بهره برداري از خواص ارقام و گونه هاي داروئي آنها لازم و ضروي است. طبق اين اختراع، ريز ازديادي بافت شبه پروتوكورم حاصل از جوانه زني اوليه بذر و بافت‌هاي سوماتيكي حاصل از كشت بذر، روشي مهم براي به دست آوردن گياهاني با ثبات ژنتيكي و خلوص بالا است و در برخي برنامه‌ها جهت بهبود برخي خصوصيات و تكثير انبوه گل اركيده استفاده مي‌شود. در آزمايشگاه و در شرايط مصنوعي رشد كه كنترل محيط كشت حاوي مواد غذايي مورد نياز و ساير عوامل محيطي امكان پذير است مي‌توان بذور اركيده را بدون حضور قارچ هاي ميكوريزا تحريك به جوانه زني نمود. جهت بررسي جوانه زني، بذور نارس اركيده بر روي محيط كشت MS حاوي 5/8 گرم آگار و تركيبات مختلف تنظيم كننده هاي رشد گياهي از قبيل 5 غلظت (0,0.5,1,1.5,2) ميلي گرم بر ليتر NAA ، BAP و 2-4,D به تنهائي و تيمارهاي تركيبي به صورت NAA + BAP {(0.5+0.5), (0.5+1), (1+0.5), (1+1)} ، 2,4-D + BAP {(0.5+0.5), (0.5+1), (1+0.5), (1+1)} و 2,4-D+NAA{(0.5+0.5), (0.5+1), (1+0.5),(1+1)} ميلي گرم بر ليتر كشت گرديدند. كليه كشت ها در دماي 2± 25 درجه سانتي‌گراد، در معرض 16 ساعت روشنايي، 8 ساعت تاريكي، با شدت نور 3000 لوكس و در فواصل منظم از يكديگر در اتاق رشد قرار داده شدند. داده هاي اين آزمايش به صورت طرح پايه كاملاً تصادفي طي چهار تكرار از طريق نرم افزاز آماري SAS مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت، همچنين مقايسه ميانگين ها از طريق آزمون دانكن انجام شد. در نهايت نتيجه اختراع را اين گونه مي توان گفت: دستيابي به پروتوكل توليد انبوه گل هاي اركيده نوع دارزي بويژه ارقام فالائنوپسيس كه از مهمترين ارقام تجاري دنيا مي باشند از طريق ريز ازديادي بافت شبه پروتوكورم حاصل از جوانه زني اوليه بذر و بافت‌هاي سوماتيكي حاصل از كشت بذر كه خود روشي مهم براي به دست آوردن گياهاني با ثبات ژنتيكي و درصد خلوص بالا است. در بسياري از برنامه‌ها مي توان جهت بهبود برخي خصوصيات و صفات مطلوب و مورد تقاضاي بازار از اين روش بهره برد و در دراز مدت مي توان بر روي صادرات اين محصول كه از ارزآوري بالائي به جهت بازار خوبي كه در دنيا دارد متمركز گرديد. كشورهائي نظير آمريكا، تايلند، سنگاپور و مالزي ساليانه چندين ميليارد دلار از فروش و صادرات اين محصول ارزآوري دارند. اين در حالي است كه در كشور ما اين نوع گلهاي گران قيمت از طريق بعضي از شركت ها در قبال خروج ارز قابل توجهي وارد مي شوند. با بررسي مشكلات جوانه زني بذور، نتايج اين تحقيق نشان داد كه بطور كلي در تمامي تيمارها، درصد و سرعت جوانه زني، توسعه و تمايزيابي پروتوكورم، پريموردياي برگ و ريشه، رشد و توسعه دانهال با بكارگيري متناسب تنظيم كننده هاي رشد گياهي نسبت به شاهد افزايش معني داري نشان داد.