فرآیند پرورش انبوه آزمایشگاهی زالوی طبی (Hirudo medicinalis) با استفاده از جیره های غذایی مدرن

خلاصه اختراع :

زالوها جزو كرمهای حلقوی و از شاخه Annelidae و رده Hirudina محسوب شده و تاكنون حدود 676 گونه از آنها در سرتاسر جهان مورد شناسایی قرار گرفته است. بخش اعظمی از گونه های زالو در نواحی مختلفی از جمله قاره های اروپا، آفریقا و آسیا پراكنده اند. در كشور ما وجود بیش از 45 گونه از خانواده های مهم زالو در آبهای شیرین رودخانه ها و آبهای لب شور در بخشهای جنوبی دریای خزر گزارش شده است. شواهد حاكی از آن است كه زالوهایی كه تحت عنوان زالوی طبی در سرتاسر جهان از آنها یاد می شود، شامل 5 گونه بوده كه از مهمترین آنها می توان به Hirudo medicinalis اشاره نمود. این گونه بومی ایران بوده و اغلب در استانهای شمالی كشور از جمله گیلان و مازندران زیست می كند. از گذشته های دور تاكنون از زالوی طبی در طب سنتی در درمان طیف گسترده ای از بیماریها از جمله واریس، آكنه و جوش، سینوزیت و ... در نقاط مختلف دنیا استفاده به عمل می آید. در حال حاضر خواص درمانی خارق العاده تركیبات زیست فعال موجود در بزاق دهان زالو در مجامع علمی پزشكی معتبر جهان مورد تایید واقع شده است. بر همین اساس استفاده از تركیبات مذكور در علوم پزشكی مدرن به عنوان یك رنسانس جدید مورد توجه قرار گرفته است. به طوریكه اخیرا در اغلب كلینیكهای جراحی پیوند اعضاء در سطح بین المللی از زالوها به عنوان یكی از اركان اصلی در ترمیم هرچه بهتر و سریعتر بافتهای پیوندی و اتصال عروق استفاده به عمل می آید. با وجود اهمیت زیاد این گونه ارزشمند، گسترش آلودگیهای زیست محیطی و صید بی رویه زالوها به منظور بهره برداری از آنها در زمینه های مختلف پزشكی، بیوشیمی، سم شناسی، صیادی و ... در جهان، موجب شده تا این گونه مهم در لیست موجودات در معرض خطر انقراض قرار گیرد. علاقه زیادی در سطح بین المللی برای تكثیر و پرورش زالوی طبی و استفاده از آن در علوم مختلف (از جمله پزشكی، داروسازی و...) ایجاد شده است. با این حال مطالعات محدودی در ارتباط با شرایط بهینه پرورش این گونه در سطح بین المللی صورت گرفته است. در عین حال نتایج مطالعات مذكور با موفقیت چندانی همراه نبوده است. به علاوه با وجود احداث مراكز تكثیر و پرورش زالوی طبی در كشور، هیچ گونه مطالعه مدونی در زمینه بیوتكنیك پرورش و به ویژه تهیه جیره های غذایی مناسب برای تولید انبوه زالو در منابع معتبر علمی منتشر نشده است. با توجه به خلاءهای گسترده موجود در این زمینه، در مطالعه حاضر برای اولین بار در سطح بین المللی از یك جیره غذایی مدرن به منظور تولید انبوه آزمایشگاهی زالوی طبی استفاده به عمل آمد. این پژوهش در قالب دو آزمایش طراحی و به مرحله اجرا درآمد. در آزمایش اول حضور پرمیكس مواد معدنی در آب، خاك و آب و خاك با استفاده از 4 تیمار (یك تیمار شاهد و سه تیمار آزمایشی) در قالب یك طرح كاملا تصادفی انجام شد. نتایج آزمایش مذكور نشان داد كه بستر آب و خاك فاقد پرمیكس مواد معدنی كه از محیط زیست طبیعی زالو تهیه شده بود به عنوان مناسبترین بستر برای پرورش زالوی طبی عمل می كند. با استناد به نتایج آزمایش اول، آزمایش دوم با استفاده از محیط پرورش طبیعی شامل آب و خاك (فاقد پرمیكس مواد معدنی) و همچنین تلفیق خون تازه گاو با 3 عامل اصلی (A) محلول آب پنیر و عسل در دو سطح 3 و 6 میلی لیتر، (B) نوكلئوتید در دو سطح 0/5 و 1 گرم و (C) پرمیكس ویتامینه در دو سطح 1 و 2 گرم به عنوان جیره غذایی در 9 تیمار (یك تیمار شاهد و هشت تیمار آزمایشی) و در قالب یك طرح فاكتوریل (2×2×2) طراحی و اجرا شد. نتایج آزمایش مذكور نشان داد كه استفاده از جیره غذایی تلفیقی در مقایسه با جیره غذایی شاهد موجب بهبود معنی دار شاخصهای زیستی مهم (رشد و تولیدمثل) در زالوی طبی گردید (0/05≥P). آنالیز نتایج آزمایش دوم با استفاده از یك طرح كاملا تصادفی نشان داد كه تیمار 8 (6 میلی لیتر محلول آب پنیر و عسل، 0/5 گرم نوكلئوتید و 1 گرم پرمیكس ویتامینه) به عنوان بهترین جیره انتخابی موجب بهبود معنی دار شاخصهای رشد و تولید مثل در زالو در مقایسه با تیمار شاهد شد (0/05≥P). شواهد حاكی از آن است كه به كارگیری نتایج این پژوهش نقش بسزایی در استفاده از تركیبات زیست فعال در جیره های غذایی موجودات مختلف از جمله آبزیان خواهد داشت. این مهم در مطالعات انجام شده در این زمینه در گذشته، تا حدود زیادی مغفول باقی مانده بود. بر همین اساس این پژوهش می تواند زمینه مناسبی را برای تجاری سازی تولید انبوه زالوی طبی در ایران و استفاده گسترده از این موجود ارزشمند در صنایع مختلف از جمله علوم پزشكی مدرن فراهم نموده و در عین حال از انقراض آن جلوگیری نماید.