مقدمه: پشه خاكي هاي جنس فلبوتووس، در دنياي قديم به عنوان ناقلين بيماري تك ياخته اي ليشانيوز احشائي و پوستي شناخته مي شوند و كنترل آنها نقش مهمي در كنترل اين بيماريها خواهد داشت. استفاده از داروهاي گياهي به عنوان دور كننده حشرات، از يك طرف اثرات سوء كمتري بر روي مصرف كننده داشته و از طرف ديگر در مقايسه با داروهاي شيميايي دربين مردم مقبوليت بيشتري براي استفاده دارد. با توجه به اينكه افراد در معرض خطر بيماري اكثرا كودكان و مادران باردار مي باشد و اين افراد مجاز به استفاده از داروهاي شيميائي به طور وسيع نمي باشند استفاده از داروهاي گياهي اهميت بيشتري مي يابد. در اين مطالعه اثر دور كنندگي گياهان اقطي عرعر ميخك اسپند نعناء و شب بو بر خونخواري پشه خاكي ها به عنوان ناقل ليشمانيوز احشائي و پوستي و پشه هاي آنوفل به عنوان ناقلين مالاريا مورد مطالعه قرار گرفته است.

ليشانيوز احشايي از مشكلات بهداشتي بيش از 88 كشور جهان مي باشد و بروز ساليانه آن به 500 هزار مورد در سال مي رسد و تخمين زده مي شود كه حدود 200 ميليون نفر از مردم دنيا در معرض ابتلاي به اين بيماري قرار دارند (Ashford et al. 1992 WHO.1991) منطقه خاورميانه و كشور ما يكي از مناطق اندميك اين بيماري مي باشد. در ايران ليشمانيوز احشايي ناشي ليشمانيا اينفانتوم كه بيشتر كودكان را مبتلا مي كند شيوع داشته و در بسياري از مناطق كشور بصورت اندميك درآمده است (Edrissian 1990) علايم اين بيماري شامل تب مزمن ، كم شدن وزن هپاتواسپلتومگالي و آنمي مي باشد كه در صورت عدم تشخيص سريع و درمان در 100% موارد كشنده مي باشد (WHO.1996). در حال حاضر بيشتر تستهاي تشخيصي واضح و حساس و معتبر براي ليشمانيازيس ELISA و DAT و IFAT هستند ولي اغلب اين تستها هنوز پرهزينه و زمان بر هستند. تست آگلوتيناسيون لاتكس يا LAT ناميده مي شود با حساسيت (93% - 88%) و وضوح (100% - 96%) كه در اينجا ما به ساخت آن اقدام كرده ايم آزمايشي مناسب ساده و بسيار سريع (در چند دقيقه) بوده و تفسير آن نيز آسان است به طوري كه داراي پتانسيل بالائي براي تشخيص بيماري داشته و ابزار موثري در اين زمينه به حساب مي آيد. تهيه و توليد آنتي ژنهاي مورد نياز و نهايتا استاندارد سازي اين روش و توليد كيت تشخيصي مي تواند گامي مهم در شناسايي سريع و درمان به موقع مبتلايان و همچنين به دست آوردن اطلاعات سريع اپيدميولوژيكي در مناطق دور افتاده آندميك با هزينه كم و سرعت بالا باشد. نتايج بدست امده نشان مي دهد كه كيت تشخيص ليشمانيا به روش آگلوتيناسيون لاتكس (LAT) از حساسيت و ويژگي بسيار خوبي برخوردار بوده و در مقايسه با مقدار حساسيت و ويژگي IFA و DAT و ELISA و قابل قبول بودن حساسيت و ويژگي LAT و نظر به سادگي و پايداري انجام تست LAT و عدم نياز به پرسنل متخصص در انجام كار و سهولت كار بخصوص در مناطق بومي و روستايي اهميت اين روش را به عنوان يك تست غربالگري مطرح مي كند.