زعفرانيك گياه استراتژيك مهم مي باشد كه به دليل ارزش اقتصادي بالا و اينكه اين گياه بومي منطقه ايران مي باشد از اهميت تحقيقاتي بسيار زيادي نيز برخوردار مي باشد. زعفران علاوه بر خصوصيات طعم دهندگي به غذاها و كاربرد آن به عنوان يك افزودني غذايي داراي خواص درماني متعددي نيز مي باشد. در دو يا سه دهه اخير دانشمندان علوم زيست شناسي و پزشكي به دنبال يافتن اثرات درماني زعفران و پيدا كردن مواد موثره موجود در آن بوده اند و در اين مسير به موفقيت هايي نيز دست پيدا كرده اند. در بين مواد موثره موجود در زعفران نيز كروسين مهم ترين رنگيزه كاروتنوئيدي بوده و در ضمن فراوان ترين آن ها نيز به شمار مي رود، در اين تحقيق سعي شده است تا با يك روش ساده و كم هزينه كروسين موجود در زعفرن را استخراج نمودو تا بتوان از آن در بررسي اثرات درماني زعفران و در نهايت استفاده از آن در درمان بيماري هاي مختلف سود جست. در روش مورد استفاده ابتدا بخش خوراكي زعفران خشك شده را در مخلوط آب و متانول حل كرده و پس از صاف كردن و جدا كردن ذرات نامحلول توسط سانتريفيوژ، با استفاده از يك ستون كروماتوگرافي سيليكاژل رنگيزه كروسين كه مهم ترين رنگيزه موجود در زعفران مي باشد جداسازي مي شود. نتايج نشان مي د هد كه در شيب غلظتي 60 به 40 متانول در آب بهترين جداسازي كروسين صورت گرفته است و همچنين در اين شرايط بيشترين كروسين نيز به دست مي آيد.

ديابت نوع يك از شايعترين بيماري هاي متابوليك در كودكان و جوانان است و تاكنون داروئي خوراكي براي آن كشف نشده است . درمان آن با تزريق انسولين چند بار در روز انجام مي شود كه براي بيمار و والدين آنها آزار دهنده است. با هدف پيدا كردن يك داروي خوراكي براي اين بيماري بر آن شديم كه ماده ء پايين آورنده ء قند خون گياه گزنه را كشف و اثرات متابوليك آن را بررسي نمائيم اجزاء مختلف عرق برگ گزنه به وسيله روش كروماتوگرافي ستوني تهيه شده و به گروه هاي مختلف موش سفيد تزريق شد تا جزء موثر تعيين گرديد. ساختمان ماده موثره به وسيله Fourier transform infra red و mass spectrometry gas chromatography و كروماتوگرافي كاغذي بعد از هيدروليز اسيدي شناسايي شد كه يك دي پپتيد با ساختمان lysylphenylglycine بود. سپس مطالعات بيولوژيك بر روي موشهاي طبيعي و ديابتي شده با استروپتوزوتوسين انجام گرديده بعد از 4 ساعت از تزريق داخل صفاقي مادهء موثره به موشهاي طبيعي،قندخون به 5+-76 ميلي گرم در دسي ليتر رسيد،درحاليكه درگروه كنترل 8+-108 بود (0.00>p)، سطح انسولين سرم در گروه مورد و كنترل تفاوت معني داري نداشت. گليكوژن كبد در گروه مورد 23/0+_10/74 و در گروه كنترل 21/0+-08/10 بود (0.05>p). در مطالعه ديگري بر روي موشهاي ديابتي شده يا استريتوزوتوسين تزريق داخل صفاقي ماده ي موثر بعد از 4 ساعت قند خودن را به 8+_158 mg/dl رسانيد، درحاليكه در گروه كنترل mg/dl 319+_14 بود. تجويز خوراكي ماده ي موثره به موشهاي نرمال باعث كاهش قند خودن به ميزان 60+-10 mg/dl شد، در حاليكه در گروه كنترل اين كاهش 8+-26 mg/dl بود. در بررسي سميت ماده مشاهده شد كه LD50 آن براي يك موش 30 گرمي 9/8 ميليگرم بود. در مطالعه بر روي 8 بيمار مبتلا به ديابت نوع 1 در دو روز متوالي( روز اول بدون تجويز دارو، روز دوم باتجويز دارو) تجويز ماده مؤثره درساعت 7 صبح روز دوم باعث پائين افتادن قند خون در تمام بيماران در ساعت 10 شب ( 15 ساعت بعد از تجويز گرديد(P=0.001). نتيجه نهايي: يك دي پيتيد يا ساختمان lysylphenylgycine در برگ گياه گزنه وجود دارد كه مي تواند باعث كاهش قند خون بدون افزايش ترشح انسولين گردد و قابل جذب از روده مي باشد. واژه هاي كليدي: ديابت نوع1، گزنه ، قندخون